Marrëdhënia ndërmjet bashkëshortëve: Një perspektivë Kuranore

Çdo fjalë e Kuranit është plot urtësi. Ai i jep udhëzime njeriut për çdo fushë të jetës. Martesa është baza mbi të cilën mbështetet shoqëria. Marrëdhënia e lumtur dhe e shëndetshme ndërmjet bashkëshortëve ka shumë rëndësi për të ruajtur paprekshmërinë e shoqërisë.



Kurani jep udhëzime në këtë sferë vitale të jetës së njeriut, ashtu si dhe për të tjerat. Ajete të shumta në Kuran trajtojnë aspekte të ndryshme të martesës. Ligjshmëria si dhe formalitetet trajtohen gjerësisht. Të drejtat reciproke ndërmjet bashkëshortëve, formimi si dhe shpërbërja e martesës janë të shprehura qartë.1



Mes udhëzimeve dhe urdhrave, Kurani thekson bukurinë e lidhjes martesore. Ai jep një tablo të gjatë të marrëdhënies ndërmjet bashkëshortëve, duke përdorur metaforën e petkut. Allahu thotë në Kuran:


“Natën e agjërimit u është lejuar afrimi te gratë tuaja, ato janë petk për ju dhe ju jeni petk për ato. All-llahu e di se ju e keni mashtruar vetveten, andaj ua pranoi pendimin tuaj dhe ua fali gabimin. Tash e tutje bashkohuni me to dhe kërkoni atë që ua ka caktuar All-llahu dhe hani e pini derisa qartë të dallohet peri i bardhë nga peri i zi në agim, e pastaj agjërimin plotësojeni deri në mbrëmje. E kur jeni të izoluar (në i’tikafë) në xhami, mos t’u afroheni atyre (për marrëdhënie intime). Këto janë dispozitat e All-llahut, pra mos i kundërshtoni. Ja kështu, në këtë mënyrë All-llahu ua sqaron njerëzve argumentet e veta që ata të ruhen”. (2: 187)2



Ajeti i mësipërm ka të bëjë me urdhrat gjatë agjërimit. Ushqimi, pija dhe marrëdhënia fizike ndërmjet bashkëshortëve janë të ndaluara gjatë agjërimit (nga agimi në mbrëmje). Kjo bëhet që mes besimtarëve të ngulitet disiplina dhe vetëpërmbajtja. Ky artikull trajton vetëm një pjesë të këtij ajeti: “ato janë petk për ju dhe ju jeni petk për ato”.



Bashkëshortët janë quajtur si veshje për njëri-tjetrin. Mesa duket është bërë një krahasim i thjeshtë, por kjo metaforë përmban shumë urtësi në vetvete.


Shprehja e rëndësishme në këtë ajet është libas لِبَاسٌ, ajo është përkthyer në mënyra të ndryshme nga dijetarë të ndryshëm. Abdullah Yusuf ‘Alī si dhe ‘Abd al-Mājid Daryābādī, Muhamed Asad dhe Muhamed ‘Abdel Halīm e përkthejnë si “petk”. Marmaduke Pickthall e përkthen si veshje, ndërsa Muhammad Muhsin Khān and Muhammad Taqī al-Dīn al-Hilālī, e përkthen si “mbulesë për trupin, ose perde ose sakan (domethënë shijon kënaqësinë e të jetuarit me to – si në vargun 7:189)”.


Në kontekstin e vargut të mësipërm, term libas “لِبَاسٌ”, është një shprehje metaforike për marrëdhënien fizike ndërmjet bashkëshortëve. Është një shembull i stilit Kuranor, ku një çështje e ndjeshme është trajtuar me mprehtësi por në mënyrë grafike.3 ‘Abdullāh Yūsuf ‘Alī shprehet për këtë varg:


Burrat dhe gratë janë veshja e njëri-tjetrit: domethënë janë mbështetje për njëri-tjetrin, janë prehje dhe mbrojtje për njëri-tjetrin, që përshtaten me njëri-tjetrin ashtu si rrobat me trupin. Rrobat vishen për t’u fshehur dhe për t’u shfaqur. Çështja e marrëdhënieve intime është gjithmonë delikate për t’u trajtuar: këtu na bëhet e ditur se edhe në çështje të tilla një rrjedhë e qartë, e hapur dhe e ndershme është më e mirë sesa mashtrimi. Instinkti i epshit klasifikohet me ushqimin dhe pijen, gjëra që duhet të kufizohen por nuk duhet të turpërohemi prej tyre. Këto tre gjëra ndalohen gjatë ditës, por lejohen pas hapjes së agjërimit gjatë natës dhe derisa të fillojë dita tjetër e agjërimit. 4


Metafora e rrobave për bashkëshortët mbulon të gjitha aspektet e martesës. Ajo është e duhura, përderisa thekson afërsinë në marrëdhënien martesore. Sipas Sayyid Maudūdi “ashtu si asgjë nuk ndërhyn ndërmjet trupit të një personi dhe rrobave të tij, ashtu asgjë nuk mund të ndërhyjë ndërmjet bashkëshortit dhe bashkëshortes; është një lidhje e intimitetit të patjetërsueshëm”. 5



Një prej gjërave të para që e dallon njeriun nga kafshët është veshja. Ajo është një burim respekti për njeriun, sepse mbulon lakuriqësinë e tij dhe fsheh të metat dhe defektet e tij. Në Kuran thuhet:


“O bijtë e Ademit, Ne krijuam për ju petk që ju mbulon vendturpësinë dhe petk zbukurues. Po petku i devotshmërisë, ai është më i miri. Këto janë nga argumentet e All-llahut, ashtu që ata të përkujtojnë. O bijtë e Ademit, të mos ju mashtrojë kurrsesi shejtani sikurse i nxori prindërit tuaj nga xhenneti, zhveshi prej tyre petkun e tyre që t’ju dalë në shesh lakuriqësia e tyre. Vërtet ai dhe shoqëria e tij ju sheh, ndërsa ju nuk i shihni. Ne i kemi bërë shejtanët miq të atyre që nuk besojnë”. (7:26-27)


Pra Kurani e quan veshjen/petkun si një bekim të veçantë të Allahut për të mbuluar pjesët e turpshme si dhe një zbukurim për të. Në 7:26, veshja është përmendur si metaforë për devotshmërinë (“petku i devotshmërisë”), ndërsa në 2:187, bashkëshortët janë quajtur petku/veshja e njëri-tjetrit. Kjo nënkupton se martesa dhe devotshmëria janë në një vijë.


Rrobat janë burim rehatie për njeriun, sepse e mbrojnë atë nga nxehtësia, i ftohti, stuhitë, pluhuri, shiu dhe lakuriqësia. Bashkëshortët e mbrojnë njëri-tjetrin në të gjitha çastet e vështirësive dhe sprovave. Ata ruajnë nderin e njëri-tjetrit si dhe jetën dhe pasurinë.


Nadir Ahmed Nasir e interpreton vargun e mësipërm si “ju jeni bukuria e njëri-tjetrit dhe burimi i kënaqësisë dhe rehatisë; një mbulues i gabimeve, mbrojtës i nderit, pasurisë dhe jetës”. 6



Rrobat janë një burim bukurie, hijeshie dhe elegance. Mënyra se si vishet një njeri formon identitetin e tij. Në mënyrë të ngjashme, bashkëshortët identifikohen nëpërmjet njëri tjetrit. Në fakt, në shoqëritë perëndimore dhe në disa shoqëri lindore, gruaja supozohet të marrë mbiemrin e bashkëshortit pas martese.


Por Islami ia lejon gruas të mbajë mbiemrin e beqarisë pas martese, duke siguruar individualitetin e saj gjatë martesës. Veshja është pjesë e jona dhe e jashtme për ne. Në mënyrë të ngjashme bashkëshortët dhe pse janë të afërt kanë identitete të ndara.



Veshja është një pjesë përbërëse e personalitetit të një personi, meqë njeriu gjykohet sipas llojit të rrobave që vesh, qofshin ato të vjetruara, elegante, të mirëmbajtura etj. Në mënyrë të ngjashme, bashkëshortët dhe bashkëshortet identifikohen në lidhje me bashkëshortët e tyre. Për shembull, bashkëshortja e një kryetari shteti ka disa privilegje, që i mohohen bashkëshortes së një krimineli.



Veshja është tregues i gjendjes socio-ekonomike në shoqëri. Po ashtu dhe bashkëshortët. Një peron që martohet me një person më status më të lartë socio-ekonomik mund të përfitojë nga kjo lidhje. Në të njëjtën kohë, ndryshimet e gjera sociale dhe ekonomike dhe ndryshimet ekonomike ndërmjet të dyve mund të përbëjnë një kërcënim për harmoninë martesore. Kjo thekson faktin se rrobat duhet të jenë të masës së përshtatshme, as shumë të mëdha dhe as shumë të vogla, as shumë të lira, por as shumë të shtrenjta. Në mënyrë të ngjashme, gjatë zgjedhjes së faktorëve të bashkëshortit duhet të kihen parasysh vlerat, temperamenti, edhe statusi socio-ekonomik.


Meqë rrobat e identifikojnë një person, ai përpiqet t’i mbajë ato të pastra, që të mos i bëhen pis apo t’i njollosen. Në të njëjtën mënyrë ne duhet të largohemi nga marrja nëpër gojë dhe abuzimi me bashkëshortin në publik.


Përshtatshmëria ndërmjet bashkëshortëve në rrethana të ndryshme mund të krahasohet me atë ndërmjet veshjes dhe personit që i vesh ato në sezone të ndryshme. Jeta vazhdon rrjedhën e saj. Situatat dhe rrethanat e ndryshme i ndryshojnë njerëzit. Metafora e petkut tregon se marrëdhënia ndërmjet bashkëshortëve duhet të jetë marrëdhënie e karakterizuar nga toleranca dhe përshtatshmëria.


Një aspekt i vargut 187 të sures Bekare meriton vëmendje të veçantë. Thuhet se “ato janë petk për ju dhe ju jeni petk për ato”. Ky është një përshkrim i qartë i faktit se bashkëshortët janë të domosdoshëm për njëri-tjetrin. Gratë janë prehje për burrat e tyre dhe burrat janë prehje për gratë e tyre. Asnjëri nuk është i plotë pa tjetrin. Si rrjedhim, Islami nuk fillon me diskutimin e kotë për barazinë ndërmjet gjinive, por ai thekson aspektin plotësues të marrëdhënies martesore ku bashkëshorti dhe bashkëshortja formojnë dy gjysmat e një tërësie. Ky parim deklarohet dhe në 2:228:


“Edhe atyre (grave) u takon e drejta sikurse edhe përgjegjësia në bashkëshortësi, e burrave u takon një përparësi ndaj tyre”.7 (228)


Shumica e dijetarëve kuranorë përqendrohen në aspektin pozitiv të metaforës së petkut në 2:187. Por nëse mendon pak për të sheh se mbulon njëlloj dhe aspektet e kundërta të martesës. Veshja mund të jetë e vjetër ose vulgare, e njollosur ose e grisur. Mund të jetë burim shqetësimi si dhe turpërimi. Në mënyrë të ngjashme, jo të gjitha martesat janë të lumtura dhe të suksesshme.


Veshja shfaq, por edhe fsheh. Kështu duhet të veprojnë dhe bashkëshortët. Marrëdhënia martesore duhet të jetë marrëdhënie e besimit reciprok. Mosbesimi dhe mashtrimi sjellin përçarjen në shumë martesa. Duke vazhduar me metaforën e veshjes, kjo mund të krahasohet me veshjen e rrobave të papërshtatshme.


Ashtu si veshja nuk mund ta tregojë me të vërtetë se kush është personi, dhe martesat mund të duken më mirë ose më keq seç janë me të vërtetë.


Asnjeri nuk dëshiron të vishet me rroba të marra hua. Në mënyrë të ngjashme, martesa është një detyrim. Martesat në të cilat bashkëshortët tradhtojnë njëri-tjetrin janë analoge me veshjen e rrobave me njolla dhe të grisura. Islami i kushton shumë vëmendje shenjtërisë së martesës dhe hedh hapa praktikë në lidhje me këtë.8

Metafora e petkut, mbulon gjithashtu dhe një aspekt tjetër. Rrobat e grisura apo të njollosura për shkak të disa rrethanave të caktuara, mund të përdoren sërish pas larjes dhe arnimit. Në të njëjtën mënyrë dhe martesa, pasi ka kaluar një kohë të vështirë, mund të vazhdojë të funksionojë.9

Disa martesa zgjidhen për shkak të vështirësive dhe ndryshimeve, meqë jo të gjithë bashkëshortët mund të kujdesen për njëri-tjetrin gjatë vështirësive. Në të njëjtën mënyra, veshja ndryshohet nëse nuk shkon me shijen e dikujt, apo nuk është e përshtatshme për t’u veshur.

Islami thur strukturën e shoqërisë, duke siguruar një familje të qëndrueshme, nëpërmjet lidhjeve të forta ndërmjet bashkëshortëve. Metafora e petkut mbulon me sukses çdo aspekt të mundshëm të martesës. Sipas Daryabadit: “metafora është shumë bukur, shprehëse e intimitetit të ngushtë, e identitetit të interesave, e ngushëllimit dhe e mirëbesimit reciprok, e ruajtjes reciproke të reputacionit të njëri-tjetrit, e respektit reciprok për sekretet e njëri-tjetrit, e afeksionit reciprok dhe e ngushëllimit reciprok në fatkeqësi.10

Rëndësia e martesës në Islam mund të konstatohet nga fakti se profeti e ka quajtur atë si “suneti” i tij dhe ka treguar pakënaqësi kundër atyre që shkojnë kundër shembullit të tij. Transmetohet se ai (a.s.) ka thënë: “Martesa është Suneti im; ai që nuk e ndjek Sunetin tim nuk është prej nesh”. (Ibn Maxhe)

Transmetime të panumërta nga Buhariu dhe Muslimi i bindin ndjekësit të martohen nëse kanë mundësi. Duke përdorur metaforën e rrobave, mund të arrijmë në përfundimin se është më mirë të kesh rroba, pavarësisht se si janë, sesa të mos kesh fare.